وقتی فلسفه با زیست روزمره مرتبط است

آن زمان، جدی‌گرفتنِ ادراکِ حیوانات و حرف در این‌باره که احساس درد و لذت در گاو و موش و خوک تفاوت چندانی با آدمیزاد ندارد مثل سال‌های اخیر شیک و بعدتر کلیشه نشده بود و آدم‌های نظیر او بیشتر نچسب و موی دماغ بودند تا الگو و قهرمان

ادامه

رژه دیدن از عوام: خودبرتربینی و خودمردم‌پنداری

در روانشناسیِ اجتماعی، مفهوم pluralistic ignorance به طور مشخص بر اختلاف یا فاصله بین نظر شخصی فرد و آن چه وی عقیده‌ی جمعی می‌پندارد متمرکز است. در یک شکل آن: اگر از فردی در خصوص برابری زن و مرد بپرسید خواهد گفت شخصا به آن معتقد است، در عین حال باور دارد اغلب مردهای هم نسل وی از چنین طرزفکری…

ادامه

کرختیِ روانی، ناچاری و میلیون‌ها میلیونر

یکی از مشهورترین و شاید تامل‌برانگیزترین نقلِ قول‌های قرن بیستم منسوب به فرد بدنامی است. جوزف استالین ظاهرا گفته “مرگ یک انسان تراژدی است و مرگ یک میلیون انسان آمار”. پرمناقشه بودن شخص ایشان باعث نشده از این جمله کم استفاده شود اما اگر صادره از اینشتین، سارتر یا داستایفسکی بود شاید اقبال بیشتری هم می‌یافت. به این واقعیت البته…

ادامه

برتری موسیقی بر کلام؟! یا همه‌چیز بر کلام؟

ایوان تورگنیف در انتهای داستان “آبهای بهاری” خاضعانه از زیر بار توصیف احوالاتی که بر پرسوناژ داستان خود رفته شانه خالی می‌کند. می‌نویسد “توصیف احساسی را که پس از خواندن نامه به سانین دست داد به عهده نمی‌گیریم. یافتن سخن مناسب برای چنین عواطفی دشوار است، چون عمیق‌تر و شدیدتر و پرمعناتر از هر سخن‌اند. تنها موسیقی می‌تواند آن را…

ادامه

تی‌اس الیوت، برتراند راسل و راننده تاکسیِ کنجکاو

تی‌اس الیوت –شاعر و نویسنده‌ی مشهور امریکایی انگلیسی- تعریف می‌کند در یکی از دفعاتی که در لندن سوار تاکسی شده بود، راننده با نگاه نخست پرسیده: شما الیوت هستید؟ و در پاسخ حیرت نویسنده‌ی مشهور از این بازشناسی، ادعا کرده یک‌بار برتراند راسل هم سوار تاکسی‌اش شده و گفتگویش با فیلسوف مشهور را چنین نقل می‌کند: ازش پرسیدم، خوب لرد…

ادامه

زندگی پنهان

ارسطو گفته بود شخصیت ما را انتخاب‌هایمان می‌سازد نه عقایدمان. در توضیح سخنش استدلال می‌کند ما در دفاع یا برضد خوبی یا بدی دست به انتخاب می‌زنیم، در عین حال عقایدی در باب چگونگی چیزها اختیار می‌کنیم، اینکه چه کسانی و چگونه از آن‌ها منفعت می‌برند. اما تصمیم به انتخاب، به هیچ عنوان، تنها یک عقیده نیست. فراموش نکنیم، معیار…

ادامه

مشاغل پرخطر

از مشاغل پرمخاطره تدریس فلسفه در سحرگاه است. برتراندراسل در تاریخ فلسفه غرب نوشته دکارت از سحرخیزی متنفر بود و تقریبا در بیشتر عمر خود کمتر روزی پیش از ظهر از خواب برخاست. وقتی کریستانیا ملکه سوئد، به اصرار، ایشان را به قصر خویش در سرزمین اسکاندیناوی کشاند، کاشف به عمل آمد مقرر گشته فیلسوف محترم (و در این فقره نگونبخت)…

ادامه

فریاد / تشویش

وودی آلن در اشاره‌ای طعنه‌آمیز به دوگانه‌ی دکارتیِ ذهن و جسم، می‌گوید: انسان از دو بخش تشکیل می‌شود، جسم و ذهن، منتها همه‌ی کیف و حال سهم جسم است. آلن آگاه‌تر از آن است که نداند این‌دو در هم تنیده‌اند، مرادش آن است که یکی بختش می‌برد، حال آن‌که دیگری بی‌بهره می‌ماند. در انتهای فیلم تحسین‌شده‌ی امتیاز نهایی می‌گوید: ترجیح…

ادامه

انتقام از استراحت اجباری

اتاق‌خواب از مشهورترین کارهای وینسنت ون‌گوگ. در یکی از نامه‌ها به برادرش تئو نوشت: “پس از بیماری، وقتی دوباره به کارهایم نگاه کردم، به نظرم بهترینش اتاق خواب است”. منظور از رنگ‌های روشن نمودی از خواب و آرامش بوده است. تحقیقات نشان داده کنتراست شدید رنگ‌ها نه عمدی که نتیجه‌‌ی تغییر رنگِ تابلو در طول سالیان است. به عنوان نمونه،…

ادامه

NIKSEN

اصالتا لغتی هلندی ست، اما به همین شکل در انگلیسی نیز مصطلح است. به معنای اینکه به خود مجال دهیم هیچ کاری نکنیم، یا به زبانی دیگر، به خود فراغت دادن بدون احساس گناه یا عذاب وجدان. برخی روان¬شناسان معتقدند، علیرغم روزگار فعلی که تلاش بی وقفه، موفقیت دائمی و رقابت را، شاید به واسطه ی ماهیت جامعه ی سرمایه…

ادامه

عکس فیلسوف مبهم بر دیوار فیلسوفانِ مبهم تر

هراکلیتوس از فلاسفه ی به اصطلاح پیشاسقراط است. القاب متعددی داشت، یکی فیلسوف گریان ، و دیگری مبهم یا نامفهوم. لقب نخست نتیجه ی نگاه تیره و اندوهباری بود که به زندگی بشر داشت، می گویند هرگز به سیمپوزیوم (چیزی شبیه به مهمانی به صرف نوشیدنی) دعوت نمی شد، شاید جهت برهم نخوردن عیش حضار تا مراعات حال ایشان. لقب…

ادامه

نابغه یا احمق، فیلسوف یا خلبان

سالروز تولد یکی از عجیب ترین و در عین حال مهمترین فیلسوفان قرن بیستم، لودویگ ویتگنشتاین، امروز، ۲۶ آوریل است. در زمان حیاتش تنها یک کتاب از او به چاپ رسید، رساله ی منطقی-فلسفی یا تراکتاتوس. هدف بلند پروازانه اش یافتن یا توضیح رابطه ی زبان با واقعیت بود. دومین کتاب مهمش، پژوهش های فلسفی دوسال پس از مرگ زودهنگامش…

ادامه